Gökhun Göçmen
ABD Başkanı Donald Trump, Ukrayna krizine Rusya ile diyalog yoluyla çözüm bulma pozisyondan uzaklaşıyor. Trump Beyaz Saray’da NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ile düzenlediği basın toplantısında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüşmenin sahadaki durumu değiştirmeye yetmediği itirafında bulundu. Putin’in ile yaptığı telefon görüşmelerinin “harika” geçtiğini ancak aynı gün Rusya’nın Ukrayna’yı daha sert vurarak çelişki yarattığını ima eden Trump “konuşmanın pek işe yaramadığını” öne sürdü.
Rusya lider hakkında “Ona katil demek istemiyorum ancak o sert biri” diyen Trump, Putin’in 50 gün içerisinde Ukrayna konusunda anlaşmaya varmaması halinde Rus mallarına yüzde 100 ikincil tarife uygulayacağını duyurdu.
İkincil tarife ne demek?
ABD Başkanı Donald Trump’ın “ikincil yaptırımlar” yerine “ikincil tarifeler” terimini seçmesini Rusya ile ticaret yapan ülkelerin de hedef alınması anlamına geliyor. Washington Post gazetesi Beyaz Saray’a yakın kaynaklara dayandırdığı haberinde Washington yönetiminin 50 günlük sürenin olumsuz neticelenmesi halinde Rusya’dan gaz, petrol ve diğer enerji ürünleri alan ülkelere yaptırım uygulayacağını duyurdu.
ABD hasım olarak gördüğü ülkeler ile ekonomik ilişkiyi sıfırlamak için önce doğrudan gümrük vergisi olarak bilinen “birincil tarifeleri (Primary tariff)” hayata geçiriyor. İkinci adımda ise hedefteki ülkenin ticaret ortaklarını hedef alan “ikincil tarifeleri” uyguluyor. Beyaz Saray yönetimi mayıs 2025’te Venezuela’ya karşı benzer bir yol haritasını uygulamaya koymuştu.
Türkiye nasıl etkilenir?
ABD Başkanı Donald Trump’ın verdiği mühletin sonunda Rusya ile ticaret yapan ülkelere de gümrük vergisi getirme tehdidi Türkiye’yi yakından ilgilendiriyor. Zira 2024 verilerine göre Türkiye ve Rusya arasındaki 44 milyar dolarlık ticaret hacminin yüzde 60-65 enerji ürünlerinden oluşmakta. Ham petrol ihtiyacının yüzde 40’ını Rusya’dan karşılayan Türkiye aynı zamanda 2024 yılında Rus petrolünün üçüncü büyük müşterisi haline geldi. Benzer şekilde Türkiye, doğalgaz ihtiyacının yüzde 42’sini Rusya’dan temin ederken Akkuyu Nükleer Güç Santrali projesinde de Rusya’nın devlet şirketi Roastom ile işbirliği yapmakta.
Türkiye sadece Rus enerjisinin müşterisi değil işleyicisi ve dağıtıcısı durumunda. Ukrayna krizi sonrasında Rusya’ya dönük yaptırımlara maruz kalmak istemeyen pek çok ülke Türkiye’nin ham şekilde alıp işlediği petrolün müşterisi haline geldi. Doğalgazda ise Rusya lideri Putin, Türkiye’nin “enerji üssü” olmasını gündeme getirmiş böylelikle Ukrayna yerine Türkiye merkezli bir hat üzerinden Avrupa’ya ulaşmayı arzulamıştı. Buna karşın Türkiye’nin Gazprom’un baskın rolünden rahatsız olması, uygun altyapının bulunmayışı ve en önemlisi Avrupa’nın 2027’ye kadar Rus gazına olan bağımlılığı sıfıra indirme hedefi bu projenin rafa kalkmasına neden oldu.
Rusya karşıtı yaptırımlardan muaf kalmak isteyen Ankara 2024 yılında yaptırım listesinde olan Gazprom’a ödeme yapabilmek için ABD’den muafiyet talep etmişti. Enerjideki yüksek bağımlılık göz önüne alınarak bu muafiyet kabul edilmiş ve Mayıs 2025’e kadar uzatılmıştı. Mayıs ayının sonrasındaki sürece dair resmi herhangi bir açıklama bulunmazken, Trump’ın verdiği 50 günlük sürenin sonunda ortaya çıkacak tablo belirsizliğini koruyor.
Silah sevkiyatı hızlanacak: Almanya başrolde
ABD Başkanı Donald Trump’ın Rusya’ya karşı yapacağı bir diğer hamle ise askeri alanda olacak. Trump, Beyaz Saray’da yaptığı açıklamada Ukrayna’ya silah sevkiyatına hız verileceğini duyurdu. Trump, selefi Joe Biden’dan farklı olarak Ukrayna’ya doğrudan silah yardımı yapmaktansa silahların NATO ülkelerine satılarak Ukrayna’ya gönderileceğini belirtti.
ABD’de yayın yapan Axios sitesi ilk etapta 10 milyar dolarlık silah satışı yapılacağını iddia ederken, Trump Patriot hava savunma sistemlerini de Avrupa aracılığıyla Ukrayna’ya teslim edileceğini söyledi. Joint Base Andrews Hava Üssü'nde gazetecilere açıklama yapan Trump “Henüz sayısı kesinleşmedi ama biraz göndereceğiz çünkü korunmaya ihtiyaçları var. Ama Avrupa Birliği ödeyecek. Biz hiçbir şey ödemeyeceğiz ama göndereceğiz. Bu, bizim için iş olacak. Onlara, çok ihtiyaçları olan Patriotları göndereceğiz." diye konuştu.
İtalya ve Ukrayna'nın Roma'da ortaklaşa düzenlediği "Ukrayna'nın Yeniden İnşası Konferansı"na katılan Almanya Başbakanı Firedrich Merz, burada yaptığı açıklamada, "Ukrayna'ya sağlamak üzere ABD'den ek Patriot sistemleri satın almaya da hazırız. Dışişleri Bakanı (Johann) Wadephul ve Savunma Bakanı (Boris) Pistorius da ortaklarımızla yakın işbirliği içindedir." İfadelerini kullanmıştı.
