Dünyada ölçümleme arenasında yıllardır otistik bir durum vardı. Nedense hep ekonomik büyümeye bakılmaktaydı. Ekonominin performans ölçütü olarak İngilizce GDP Türkçe GSMH (Gayri Safi Milli Hasıla) denilen kritere bakılırdı. Neyse ki son yıllarda GDP’nin Gross Domestic Product değil de Gross Domestic Problem olduğu anlaşıldı. Giderek ülke ve dünyada sonsal amacın dünya ve ülke insanlarının mutluluğu olduğu kabulüyle ölçülmesi gereken şeyin GSMH (Gayri Safi Millî Hasıla) değil de GSMM (Gayri Safi Millî Mutluluk) olduğu görüşü oldukça yaygın kabul görmeye başladı. Mutluluk ölçümleriyle ilgili de birçok endeks gündeme geldi: Mutlu Gezegen Endeksi, OECD Daha İyi Yaşam Endeksi, Dünya Mutluluk Raporu sıralaması vd. Bu tematik değişim söz konusu olunca elbette bu da bir sektör oldu: Mutluluk Endüstrisi ya da başka bir deyişle Esenlik Sektörü.
Tanımsal Bakış
Esenlik (wellness) kökleri oldukça eski olan bir sözcüktür. Hem önleyici hem de bütünsel olarak sağlıklı yaşamın temel ilkelerinin izleri Doğu'dan (Hindistan, Çin) Batı'ya (Yunanistan, Roma) eski uygarlıklara dek izlenebilir. 19. yüzyıl Avrupa'sında ve Amerika Birleşik Devletleri'nde çeşitli entelektüel, dinsel ve tıbbî hareketler geleneksel tıbba paralel olarak gelişti. Bütünsel ve doğal odaklanmalarıyla bu yaklaşımlar, bugünkü esenlik düşüncesi için sağlam bir temel sağlamışlardır. Bu düşünce akımı ve uygulamaları 1960-70'lerden daha bir görünür oldu.
Bu konuda en tanınmış küresel kuruluş olan Global Wellness Institute (GWI) esenliği ‘bütünsel bir sağlık durumuna yönelik olarak faaliyetlerin, seçimlerin ve yaşam tarzlarının aktif olarak takip edilmesi’ olarak tanımlamaktadır.
Burada iki önemli husus vardır: statik değil dinamik takip ve bütünsel ele alış. Bütünselden kasıt, iyilik halinin yaşama dair tüm boyutları kapsamasıdır. Şöyle ki: Fiziksel / Çevresel / Zihinsel / Ruhsal (spiritüel) / Duygusal (emosyonel) / Sosyal /
Dünyada mutluluk /Esenlik sektöründe gelişme
Küresel Esenlik Enstitüsü (GWI) her yıl bir Küresel Esenlik Monitorü raporu yayınlamaktadır. Raporda 218 ülke, bölge ve piyasadan oluşan bir kapsam içerilmektedir. Bu raporda esenlik sektörü tüketicilerin esenlik faaliyetleri ve günlük yaşamlarına ait yaşam tarzlarını mümkün kılan sektörler olarak tanımlanmaktadır. Esenlik ekonomisi raporda 11 sektörden oluşan bir intersektörel ekonomi olarak ele alınmaktadır. Bu 11 sektör şunlar: Zihinsel esenlik / Fiziksel aktivite / Esenlik gayrimenkulleri / İşyeri esenliği / Esenlik turizmi / Spa ekonomisi / Termal tesisler / Sağlıklı yemek, beslenme ve zayıflama / Kişisel bakım ve güzellik / Önleyici ve kişiselleştirilmiş tıp ve kamu sağlığı / Geleneksel ve tamamlayıcı tıp.
Son yayınlanan 2024 raporuna göre dünyada esenlik ekonomisi 2023 yılında 6,3 trilyon dolarlık bir ciro hacmine ulaşmış. Belirtelim ki, bu tutar küresel GSMH’nın yaklaşık yüzde 6,03’üne karşılık geliyor.
Tahminlere göre bu tutarın 2024’te 6,8 trilyon dolar olarak gerçekleşmiş olacağı, yüzde 7,3 yıllık büyüme oranı ile 2028’de 9 trilyon dolara ulaşacağı bulunmuş. Esenlik sektörü küresel ekonomide temel bir güç! Yeşil ekonomiden, IT sektöründen ve spor ekonomisinden daha büyük bir sektör konumunda. 11 sektörden 9’u 2023’te tekrar 2019 düzeylerini geçmişler, ama ikisi (Termal tesisler ve işyeri esenliğinde) bu düzey yakalanamamış henüz.
Bu küresel esenlik sektörlerinde yer alan sektörler ve satış hacimleri şöyle:
Sağlıklı beslenme ve zayıflama (1.095,7 milyar dolar) / Kişisel bakım ve güzellik (1.212,7 milyar dolar), / Fiziksel aktivite (1.059,7 milyar dolar) / Esenlik turizmi (830,2 milyar dolar) / Kamusal sağlık, önleyici ve kişiselleştirilmiş tıp (781 milyar dolar) / Geleneksel ve tamamlayıcı tıp (553 milyar dolar) / Esenlik Gayrimenkul harcaması 438,2 milyar dolar) /Zihinsel esenlik (232,6 milyar dolar) / Spalar (136,8 milyar dolar) / İşyeri esenlik harcamaları (51,8 milyar dolar) / Kaplıcalar (62,7 milyar dolar).
Bu sektörlere yıllara göre de eşdeyişle dinamik olarak bakalım:
Rakamlara bölgelere göre bakarsak, tabloda görüleceği üzere, esenlik ekonomisinde kişibaşı harcama Kuzey Amerika ve Avrupa’da 4 basamaklı rakamlar iken, Alt Sahra’da bu iki basamaklı rakamda! Eşitsizlik burada da kendini gösteriyor.
Ülkeler bazında bakış
GWI ele aldığımız çalışmanın yanı sıra 2019-2023 dönemi veri setini kullanarak bir de ‘Küresel Esenlik Ekonomisi: Ülke Sıralamaları’ çalışmasını da ayrıca bir rapor olarak yayınlamış. Raporda öne çıkan hususlara kısaca bakalım.
Beş büyük esenlik pazarı şu ülkeler: ABD (2 trilyon dolar), Çin (870 milyar dolar), Almanya (310 milyar dolar), Japonya (255 milyar dolar) ve Birleşik Krallık (230 milyar dolar). 10 büyük esenlik pazarı toplamın yüzde70’ini, 25 en büyük esenlik pazarı toplamın yüzde 86’sını kapsıyor. Sadece ABD tek başına toplam pazarın yüzde 32’sini kapsıyor. Bu tepedeki 25 pazar Kovid19 dönemini atlatıp2019 düzeyini geçmişler, özellikle Japonya, Tayland ve Brezilya başta olmak üzere! Kimi ülkelerde döviz kurundaki aleyhe artışlar bu pazarların düşmesine yol açıyor.
Özellikle dört sektör küresel esenlik sektöründeki hızlı ve geniş artışta kritik role sahip: kamu sağlığı koruyucu ve kişiselleştirilmiş tıp, esenlik gayrimenkulleri, sağlıklı yemek ve beslenme, zayıflama sektörü, kişisel bakım ve güzellik.
Küresel olarak kişi başına 2023’te 788 dolar harcama gözüküyor. Bazı zengin ülkelerde (ABD, İsviçre vb.) harcama çok daha yüksek.
Bu çalışmaya bakıldığında Asya-Pasifik bölgesine ait rakamlar dikkat çekici. Özellikle Çin’in 870,43 milyar dolarlık ciro hacmi göze çarpıyor.
Avrupa bölgesine bakıldığında ekonomisi durgunluk zilleri çalan Almanya 10,3 milyar ile başı çekiyor. Bu arada Türkiye’nin de 57,11 milyar dolarlık ciro hacmi ile İsviçre’yi, Hollanda’yı ve Avusturya’yı solladığını görmek ilginç. Elbette nüfuslar farklı olduğu için kişi başına harcamaya bakmak gerek belki de!
Geleceğe bakış
Raporda 11 sektöre ait 2028’e doğru gelecek tahminleri de yapılmış. Esenlik gayrimenkulleri en hızlı artış (yüzde 15,8) beklenen sektör konumunda. Ardından sırayla zihinsel esenlik (yüzde 12,2), esenlik turizmi (yüzde 10,2) ve termal tesisler (yüzde 9,2) gelmektedir. İşyeri esenliği yine en son sırada geliyor maalesef.
GWI’nin bir de ‘Esenliğin Geleceği 2025 Trendleri’ raporu yayınlandı. Bu rapordaki eğilimlere de başlıklarıyla bakalım:
1. Yeniden tasarımlanmış Sauna (Antik geleneğin rönesansı)
2. Takviye paradoksu (Esenlik, randıman ve güven devrimi)
3. Onlu yaşlarındaki gençlerin esenlikleri (Daha geniş bir kapsayıcılık için bir şans)
4. Havza esenliği (Sanayinin su krizinde liderlik üstlenmesi)
5. Genişletilmiş biyoloji ( Gelişmiş sağlık optimizasyonu aracılığıyla insan potansiyelinin kilitlerini açmak)
6. Uzun yaşam ekolünün işi tekrar tanımlaması (Yeni esenlik sektörü fırsatlarındaki yükselişin 65 üstü işgücünü genişletmesi)
7. Esenliğin bağımlılıklardan kurtarması (Hasarın azalması ve bağımlığın tedavisi)
8. Esenlik seyahatleri (Gemi ve demiryolu seyahatlerinin esenlik seyahatlerine yol açması)
9. Ortadoğu’nun esenliğe olan ilgisinin artması (bölgede çöl terapisinden yüksek teknoloji tedavisine dek açılan bütünsel esenliğin gelişmesi)
Kaynak önerisi
Tedarik için bkz. Canut Yayınevi www.canutbooks.com
Sonsöz
Esen(likle) kalın!
