Çin’in Xihe uydusu, Güneş atmosferinin 300’den fazla katmanını eşzamanlı görüntüleyerek tarihteki ilk üç boyutlu “BT taraması” benzeri gözlemi gerçekleştirdi.
Xihe programının baş bilim insanı ve Nanjing Üniversitesi profesörü Ding Mingde, Global Times’a verdiği röportajda uydunun sağladığı bu çığır açıcı kabiliyeti anlattı.
Ding, Xihe’nin her 46 saniyede bir 300’den fazla dalga boyunda tam disk güneş spektrumu elde edebildiğini belirterek, “Her dalga boyu, fotosferden kromosfere kadar güneş atmosferinin farklı bir katmanına karşılık geliyor. Böylece bir dakikadan kısa sürede 300’den fazla katmanlı dilimle Güneş atmosferinin üç boyutlu bir ‘BT görüntüsünü’ çıkarabiliyoruz” dedi.
Maglev teknolojili ilk güneş gözlem uydusu
Çin’in güneş tanrıçası Xihe’nin adını taşıyan uydu, 14 Ekim 2021’de fırlatıldı ve Dünya’nın 517 kilometre üzerindeki Güneş eşzamanlı yörüngesinde yaklaşık 95 dakikada bir tur atıyor. Çin’in ilk özel güneş gözlem uydusu olan Xihe, beş uluslararası ilke imza attı ve bugüne kadar yaklaşık 1,2 petabit bilimsel veri üretti.
Ding, Xihe’nin geleneksel uydu tasarımlarından farklı olarak manyetik kaldırma (maglev) kontrol teknolojisi kullandığını ve bu sayede yükü platform titreşimlerinden izole ederek çok daha kararlı ve yüksek hassasiyetli görüntüleme sağladığını açıkladı.
Dünyanın ilk yörünge içi atomik ayrımlı hız navigatörü
Xihe’ye entegre edilen Atomik Ayrımlı Frekanslı Güneş Hızı Navigatörü’nün dünyada yörüngede test edilen ilk atom frekansı ayrım cihazı olduğunu belirten Ding, cihazın sodyum atomlarının aşırı ince spektral çizgilerini mutlak frekans referansı olarak kullandığını aktardı.
Yörünge içi testlerde cihazın saniyede iki metreden daha yüksek doğrulukla hız ölçümü yaptığı ortaya kondu. Ding’e göre bu teknoloji, derin uzay keşiflerinde hız ölçümü için yeni bir yöntem sunuyor.
“Dual Ultra” platformu, geleceğin görevleri için temel oluşturacak
Xihe, ultra yüksek hedefleme doğruluğu ve ultra yüksek kararlılık sunan “Dual Ultra” bilimsel teknoloji platformunun deneysel uydusu olarak da görev yapıyor. Ding, bu platformun gelecekte yüksek çözünürlüklü uzaktan algılama, stereoskopik güneş gözlemi ve ötegezegen tespiti gibi birçok yeni nesil uzay görevinde yaygın olarak kullanılacağını ifade etti.
Uluslararası işbirliği hızla artıyor
Çin, Xihe’nin gözlem verilerini ABD, Almanya, İngiltere ve Japonya’nın da aralarında bulunduğu 15 ülkeden araştırma ekipleriyle paylaşıyor. Ding, bunun uluslararası güneş fiziği topluluğunda yaygın bir uygulama olduğunu belirtti.
Xihe; Çin’in diğer güneş gözlem uydusu Kuafu-1, NASA’nın SDO ve IRIS misyonları ile ESA’nın Solar Orbiter görevi dahil birçok uluslararası projeyle ortak gözlem kampanyaları yürütüyor. Bu çalışmalar neticesinde güneş patlamalarının üç boyutlu dinamikleri, atmosfer dalgaları ve filament salınımları gibi konularda 70’ten fazla hakemli makale yayımlandı.
Uydunun verileri ayrıca Çin Ulusal Uzay Hava Durumu İzleme ve Uyarı Merkezi’ne entegre edilerek uzay hava durumu tahminlerinde kritik rol oynamaya başladı.
Yeni hedef: Veri analitiği ve yapay zekâ
Ding, dört yıllık gözlem verisinin yapay zekâ teknikleriyle analiz edilmesi için çalışmaların başladığını söyledi.
“Güneş’i temsilî bir yıldız olarak ele alıyoruz. Güneş aktivitesinin modellerini inceleyerek bulguları diğer yıldızlara genişletebiliriz. Bu da Güneş Sistemi dışındaki Dünya benzeri yaşanabilir gezegenleri araştırmak için önemli bilimsel sonuçlar doğuracak” dedi.
Çin’in güneş keşfi hızlanıyor
Ding, Çin’in güneş keşif programının açık biçimde ivme kazandığını belirterek iki yeni büyük görevi duyurdu:
-
Xihe-2: Güneş-Dünya L5 noktasında stereoskopik gözlem uydusu
-
Kuafu-2: Güneş kutuplarını gözlemleyecek kutupsal yörünge görevi
Uluslararası rekabetin de arttığını kaydeden Ding, “ABD ve Avrupa benzer görevler yürütüyor. Bu durum, Çin’in artık kenardan izleyen bir ülke değil, güneş keşiflerinde ileri güçlerle aynı hızda ilerlemeye ve onlarla başa baş rekabet etmeye hazır olduğunu gösteriyor” değerlendirmesinde bulundu.
