Ali Aksünger
Dünya’nın tam ortasından geçen ve görünmeyen bir çizgi olarak kabul edilen Ekvator çizgisi, üzerinde yaşadığımız gezegeni iki eşit parçaya bölüyor. Çizginin üstündeki Ekvator ülkesi de bugünlerde siyasi olarak ikiye bölünmüş durumda.
Bir tarafta Neo-Liberal politikalarını hayata geçirmek için sert önlemler alan Devlet Başkanı Daniel Noboa, diğer tarafta ise ülkenin kaynaklarının daha eşit biçimde paylaşılması gerektiğini savunanlar ve bu kaynakların özellikle ABD gibi egemen ülkelere peşkeş çekilmesini istemeyenler...
Gelin kısaca Ekvator siyasal tarihine bir göz atalım!
Correa dönemi
Ülke 2007 yılında Rafael Correa'nın seçilmesiyle bir dizi değişim yaşamaya başladı. 2006 yılındaki seçimleri kazanan PAIS ittifakının Sosyalist lideri Rafael Correa, 2007’de yemin ederek görevine başladı.
Ülkede sol kanat politikalar izleyen Correa Ekvador’u neoliberal ekonomik modelden uzaklaştırdı. Yabancı sermayenin çıkarlarına ters düşen politikalar izledi, petrol gelirlerini iç ekonomiye aktardı, ülkede yabancı üsleri yasakladı. Rafael Correa’nın bu politikaları özellikle ABD gibi ekonomisini gelişmekte olan ülkeleri sömürerek ayakta tutan ülkeleri endişelendirdi.
Ancak Correa bir yandan da Latin Amerika ülkelerini ciddi şekilde etkiledi. Correa'nın başkanlığı, bölgede solcu hükümetlere doğru bir dönüş olan Latin Amerika pembe dalgasının bir parçasıydı. Hugo Chávez'in Venezuela'sıyla ittifak kurdu ve Ekvador'u Haziran 2009'da Amerikalar için Bolivarcı İttifak'a kattı.
Ekvator Correa politikalarından uzaklaşıyor
2017 yılına gelindiğinde ise Ekvator’da Başkan değişti. Seçimi yine PAIS’in adayı kazandı ancak politikaları yavaş yavaş değişime uğrayacaktı. 2017’de başkan olan Moreno seçildikten sonra hem iç hem de dış politikada siyasi duruşunu değiştirdi. 2007'den 2013'e kadar Correa'nın yardımcılığını üstlenen Moreno seçim öncesi Correa'nın solcu mirasını devralıp ileriye götürecek diye seçilmişti.
Ancak düşünülenin aksine Moreno bu politikalardan uzaklaştı. Moreno hükümeti, 2019’da ABD ordusunun Galapagos Adaları'ndaki hava üssünü kullanmasına izin verdi. Ekvator Correa ile yaşadığı ekonomik refahtan da bağımsız dış politikadan da uzaklaşmaya başladı. Nihayetinde Moreno Mart 2021'de PAIS İttifakı'ndan ihraç edildi.
Hoşgeldin Neo-Liberalizm
Correa döneminden 2023 yılına kadarki süreçte özellikle güvenlik ve ekonomi alanında dalgalanmalar yaşayan Ekvator halkı, muz tüccarı olan bir iş adamına sığındı. Ülkenin en zengin iş adamlarından biri olan Álvaro Noboa’nın oğlu Daniel Noboa Ekvator’un yeni başkanı seçildi. ABD’de dünyaya gelen Noboa seçildiğinde henüz 35 yaşındaydı ve Ekvador tarihinin en genç başkanı oldu.
Babası Álvaro Noboa tarafından kurulan bir ihracat şirketi olan Noboa Corporation'da çeşitli pozisyonlarda görev yapan Daniel Noboa babasının şirketinin ve servetinin vârisi konumunda. Bu bilgiler ışığında genç başkanın ekonomi ve dış politikalarını nasıl şekillendireceğini tahmin etmek çok güç değil elbette.
Hedef yabancı askeri üsleri açmak
Zengin iş adamlarıyla arasını iyi tutma gayreti gösteren Noboa, Meksika ithalatına %27 gümrük vergisi getirdiğini duyurdu ve ülkedeki Venezuelalı göçmenlere af tanıyan başkanlık kararnamesini yürürlükten kaldırdı. Rafael Correa'nın cumhurbaşkanlığı döneminde yasaklanan ülkede yabancı askeri üslerin yeniden kurulmasına izin verecek anayasayı değiştirmek için ise yoğun mesai harcıyor. Ülke şuan petrol gelirleri ile ekonomiyi canlandırdığı ve yoksulluğun azaldığı Correa'nın başkanlığı (2007-2017) dönemini mumla arıyor.
Noboa kendisi gibi yine iş insanı olan ve bölgedeki varlığını yükseltmeye çalışan ABD Başkanı Donald Trump ile ilişkileri güçlendirme niyetinde. Bu isteğini de sık sık dile getiren genç başkan, güvenlik reformunda da stratejik ortak olarak El Salvador, ABD ve İsrail'i örnek alıyor.
Ülkesinde ABD ordusu istiyor
Seçildiğinde hükümetinin güçlü uyuşturucu çetelerine karşı mücadelesini yoğunlaştırma ve zor durumdaki ekonomiyi canlandırma sözü veren Noboa çetelere karşı mücadele ederken bir yandan da muhalefete karşı güç kullanmaya başladı. Ülkedeki çetelere karşı mücadelesine ABD ve Avrupa gibi ülkelerden yabancı orduların da katılmasını istediğini söyledi.
Özellikle dış ve güvenlik politikalarına karşı sesini yükselten halka karşı Blackwater'ın kurucusu Erik Prince ile anlaşması tartışma yarattı. Prince, eski ABD Deniz Subayı ve paralı bir ordu sahibi. Prince, çalıştığı ülkelerde gölge ordu kurup zaman zaman iktidara karşı zaman zaman ise iktidarın adına güç kullanan bir isim.
Devlet Başkanı’nın bu uygulamaları ise özellikle muhalifler tarafından endişeyle karşılanıyor. Halk grupları toplu gözaltılar ve yapılan ihlaller nedeniyle yeni uygulamaların karşısında duruyor.
OHAL ve genel grev
Geçtiğimiz günlerde ise dört kıyı eyaleti ile bir kantonda olağanüstü hal ilan edildi. 30 gün uzatılan bu uygulama Guayas, El Oro, Los Rios ve Manabi eyaletlerini ve ülkenin orta kesimindeki Bolivar eyaletine bağlı Echeandia kantonunu kapsıyor. Ekvador, Devlet Başkanı Daniel Noboa'nın aldığı tedbirlerin reddedilmesi ve Kurucu Meclis çağrısıyla başlayan kurumsal tartışmalar nedeniyle ülke çapında greve gidildi.
Noboa'nın gösteri duyurusuna yanıt olarak ilan ettiği olağanüstü hal ve sokağa çıkma yasağına rağmen, protestolar devam eti. İktidar partisi ise destekçilerine Latacunga'daki yürütmeyi desteklemek için gösteri düzenlemeleri çağrısında bulundu.
Genel grev çağrısı
Ekvador Yerli Halklar Ulusal Konseyi (Conaie), yürütmenin dizel sübvansiyonuna son verme kararının ardından grev çağrısında bulundu, ancak aynı zamanda "yaşam, onur ve haklar" için başka taleplerle de yola çıktı. Conaie temsilcileri hükümete dizel fiyatlarının dondurulması, protestocuların ölümlerinin soruşturulması ve gözaltına alınanların serbest bırakılması gibi taleplerini sundu. Marlon Vargas liderliğindeki hareket, dizel sübvansiyonunun kaldırılmasının geri alınması da dahil olmak üzere taleplerin ulusal nitelikte olduğunu vurguladı.
Benzer şekilde CONAIE, genişletilmiş konsey toplantısında ülke çapında direnişi yeniden örgütlemeye ve yaklaşan referandum ve Noboa'nın çağrısıyla yapılacak referandumda "Hayır" oyu kampanyasını ortak hedef olarak benimsemeye karar verdiğini duyurdu. Noboa, 16 Kasım'da gerçekleşecek bu süreçle yeni bir anayasa taslağı hazırlamayı, yabancı askeri üsler kurmayı, siyasi partilere verilen kamu fonlarını ortadan kaldırmayı ve milletvekili sayısını azaltmayı hedefliyor. 22 Eylül'de başlayan protestolarda şu ana kadar 3 kişi hayatını kaybetti, protestocular ve kolluk kuvvetleri arasında 100'den fazla kişi yaralandı, yüzlerce kişi tutuklandı ve insan haklarını ihlal eden uygulamalar ortaya çıktı.
Ekvator’un ve Latin Amerika ülkelerinin tarihsel süreci ABD karşıtlığı ve yandaşlığı ekseninde daraltılmaya çalışılırken egemen güçlerin Amerika Kıtası’nın güneyindeki ülkelere içeriden ve dışarıdan baskıları da her geçen gün artmaya devam ediyor. Buna karşın Ekvator’da halk yabancı devletlerin askeri üs kurmasına, kendi kaynaklarının sömürülmesine ve ülkesindeki hak ihlallerine karşı bir duruş gösteriyor. Bu duruş karşısında ise egemen güçler, gölge ordular ve neoliberal politikalar yer alıyor.
Bugünler Ekvator halkı için belki de dönüm noktası niteliği taşıyor. Ekvatorlular kendi kaderini tayin mi edecek yoksa sömürülmeye açık bir noktada mı kalacak?
Tercihleri ve gösterecekleri duruşlar sonunda bu sorular yanıt bulacak.
