Bu hafta Çinli ve ASEAN liderlerinin bir araya geldiği zirvede, Çin-ASEAN Serbest Ticaret Alanı’nın planlanan yükseltmesi gündemin ön sıralarında yer aldı.
Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Guo Jiakun, Çarşamba günü yaptığı açıklamada, iki tarafın bu yıl içinde Çin-ASEAN Serbest Ticaret Alanı 3.0 Yükseltme Protokolü’nü resmen imzalayacağını duyurdu. Söz konusu protokol, bölgesel ekonomik entegrasyonu derinleştirmeyi ve küresel ticareti canlandırmayı hedefliyor.
Üst üste beş yıldır birbirlerinin en büyük ticaret ortağı olan Çin ve ASEAN, küresel belirsizliklere rağmen güçlü ticaret performansını sürdürüyor. 2024’ün ilk üç çeyreğinde iki taraf arasındaki ticaret hacmi, yıllık bazda %9,6 artışla 5,57 trilyon yuan’a (yaklaşık 785 milyar ABD doları) ulaştı. Bu büyümede Çin-ASEAN Fuarı gibi ekonomik etkinliklerin önemli rol oynadığı belirtiliyor.
Bu gelişmeler, Çin-ASEAN Kapsamlı Stratejik Ortaklığı’nı Uygulama Eylem Planı (2026-2030)’un kabulüyle aynı döneme denk geldi. Plan, ASEAN 2045: Ortak Geleceğimiz ve Stratejik Planları ile uyumlu şekilde, altyapı, dijital dönüşüm, yeşil enerji, ticaretin kolaylaştırılması ve halklar arası etkileşim konularında daha derin iş birliğini öngörüyor.
Bölgesel bağlantılar güçleniyor
Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında inşa edilen Jakarta-Bandung Yüksek Hızlı Demiryolu ve Çin-Laos Demiryolu, faaliyete geçtiklerinden bu yana bölgesel ulaşımın ve lojistiğin temel unsurları haline geldi. Bu hatlar, taşımacılık maliyetlerini büyük ölçüde düşürerek ekonomik entegrasyona katkı sağladı.
Benzer şekilde, Malezya Doğu Sahili Demiryolu Bağlantısı projesi de büyük beklentiler yaratıyor. 16,39 kilometrelik Genting Tüneli’nden geçen bu hat, Malezya Yarımadası’nda yolcu ve yük taşımacılığı için “oyun değiştirici” bir proje olarak değerlendiriliyor.
Demiryollarının yanı sıra, “Hava İpek Yolu” girişimi de bölgesel bağlantıya yeni bir boyut kazandırdı. Zhengzhou-Kuala Lumpur hava kargo hattı, lojistik verimliliğini artırarak sınır ötesi e-ticaret akışlarını hızlandırdı.
Ağustos 2024’te, Malezya’dan taze Musang King durian meyvesi yüklü ilk uçak, Çin’in Zhengzhou kentindeki Xinzheng Uluslararası Havalimanı’na indi. Malezya Uluslararası Durian Endüstrisi Geliştirme Federasyonu Genel Sekreteri Zhang Jianhao, “Artık doğal olarak olgunlaşmış bir durian, hasattan sonra 36 saat içinde Çinli tüketicilere ulaşabiliyor. Bu birkaç yıl önce hayal bile edilemezdi,” dedi.
Malezya Ulaştırma Bakanı Anthony Loke Siew Fook ise bu iş birliğinin “çift merkez” modelinin avantajlarını ortaya koyduğunu belirterek, Malezya durianlarının Çin’e hızlı girişinin yanı sıra Çin’in e-ticaret ürünlerinin de ASEAN’a hızla ihraç edildiğini söyledi.
Sanayiden yeşil enerjiye derinleşen iş birliği
Çin-ASEAN ekonomik ilişkileri artık yalnızca ticaretle sınırlı değil; sanayi ve tedarik zincirlerinde de güçlü bir entegrasyon süreci yaşanıyor. Çinli otomobil üreticisi SAIC-GM-Wuling (SGMW), Endonezya’da yatırım yaparak 17 Çinli tedarikçinin ülkeye girişine öncülük etti ve son yedi yılda 100’den fazla yerel tedarikçi geliştirdi.
Endonezya Üniversitesi ASEAN-Çin Araştırma Merkezi Başkanı Humprey Arnaldo Russell, “Çin elektrikli araçları artık Endonezya’da her yerde. Önümüzdeki 10-20 yıl içinde yerli üretim için Çin ile iş birliğini derinleştireceğimize inanıyorum,” dedi.
Temmuz ayında başlatılan elektrikli araç bataryası mega projesi, Endonezya’nın hızla büyüyen Çin yatırımlı yeşil sanayi zincirinde yeni bir dönüm noktası olarak görülüyor. Bu proje, nikel madenciliğinden geri dönüşüme kadar tüm üretim sürecini kapsıyor.
Ayrıca Çinli firmalar, ülkede 60 MW kapasiteli yüzen güneş enerjisi santrali de dahil olmak üzere birçok yeşil enerji projesi yürütüyor. Enerji ekonomisi uzmanı Fahmy Radhi, bu dönüşümün yalnızca enerji alanında değil, “temiz teknoloji ve yeşil altyapı gelişimi açısından da büyük bir fırsat” sunduğunu belirtti.
Halklar arası etkileşim ve turizmde yeni dönem
Büyük altyapı projelerinin ötesinde, Çin ve ASEAN halkları arasındaki temaslar da giderek artıyor. Jakarta-Bandung Yüksek Hızlı Tren projesinde birlikte çalışan Çinli ve Endonezyalı ekipler, ortak kutlamalarla güçlü bir kültürel bağ kurdu.
Bu yakınlaşma, turizm alanında da kendini gösteriyor. Çin-Malezya karşılıklı vize muafiyeti anlaşması 17 Temmuz 2024’te yürürlüğe girdikten sonra, Malezya Turizm Genel Müdür Yardımcısı Lee Thai Hung, Çinli turistlere ülkesinin kültürünü ve mutfağını tanıtmak için Trip.com, Meituan ve Fliggy gibi platformlarda canlı yayınlar düzenledi.
Malezya, 2026 yılına kadar 47 milyon uluslararası ziyaretçi çekmeyi ve 329 milyar ringgit (yaklaşık 77 milyar ABD doları) turizm geliri elde etmeyi hedefliyor. Çinli ziyaretçilerin bu hedefe ulaşmada kilit rol oynayacağı belirtiliyor.
Çin’in hâlihazırda Singapur, Tayland ve Malezya ile karşılıklı vizesiz seyahat anlaşmaları bulunuyor. Ayrıca, Brunei vatandaşlarına da vizesiz giriş hakkı tanınıyor. Yeni uygulamaya konan “ASEAN Vizesi” sayesinde ise tüm ASEAN ülkelerinden iş insanlarının Çin’e giriş süreçleri kolaylaştırıldı.
Daha entegre, daha yakın bir gelecek
Çin ve ASEAN arasındaki ekonomik, kültürel ve insani etkileşimler giderek daha derin bir entegrasyonun zeminini oluşturuyor. Bölge, dijital dönüşüm, yeşil kalkınma ve karşılıklı güven temelinde şekillenen bu yeni dönemde, Asya’nın ekonomik büyümesine yön vermeye hazırlanıyor.
