2025 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü, periferik bağışıklık toleransı ile ilgili keşifleri nedeniyle Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell ve Shimon Sakaguchi'ye verildi.
2025 Nobel Tıp Ödülü, insan bağışıklık sisteminin kendini düzenleme mekanizmasını keşfeden üç bilim insanına verildi. Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell ve Shimon Sakaguchi, bağışıklık sistemindeki dengeyi sağlayan ve vücudun kendi dokularına saldırmasını önleyen düzenleyici T hücrelerinin (Treg hücreleri) işleyişini ortaya koydu. Bu keşif, otoimmün hastalıklar ve kanser tedavileri alanında devrim niteliğinde bir anlayış sağladı.
Bağışıklık sistemi, vücudu mikroplara karşı korurken, aynı zamanda kendi dokularını tanıyıp savunmak zorundadır. Treg hücreleri, bu dengeyi sağlayarak bağışıklık tepkilerini kontrol eder ve aşırı reaksiyonları engeller. Bu hücrelerin eksikliği veya hatalı çalışması, insanlarda IPEX sendromu gibi ciddi otoimmün hastalıklara yol açabilir.
Mary E. Brunkow, 2001 yılında fareler üzerinde yaptığı çalışmalarda, "scurfy" farelerindeki otoimmün hastalığın nedenini araştırarak bir gen mutasyonunun Treg hücrelerinin gelişimini engellediğini keşfetti. Fred Ramsdell ise bu bulguyu insanlara taşıyarak, aynı genin insanlardaki karşılığının IPEX sendromuna neden olduğunu gösterdi. Shimon Sakaguchi ise 1995 yılında bağışıklık sisteminin sadece merkezi toleransla değil, periferik toleransla da düzenlendiğini ortaya koyarak Treg hücrelerinin önemini gösterdi
Bu keşifler, tıpta bağışıklık sistemini yeniden düzenleyerek otoimmün hastalıkları tedavi etme imkânı sunuyor. Örneğin, interlökin-2 (IL-2) gibi moleküllerle Treg hücrelerinin sayısı artırılabiliyor. Ayrıca hastadan alınan Treg hücreleri laboratuvar ortamında çoğaltılarak, organ nakli sonrası reddi önlemek amacıyla kullanılabiliyor.
Ödül, bağışıklık sistemimizin nasıl çalıştığını anlamada önemli bir adım olarak görülüyor. Keşiflerin, gelecekte daha etkili ve hedeflenmiş tedavi yöntemlerinin geliştirilmesine katkı sağlaması bekleniyor.
Geçen yılın Nobel Tıp Ödülü, Amerikalı bilim insanları Victor Ambros ve Gary Ruvkun arasında paylaştırılmıştı. İkili, hücrelerin işleyişini kontrol eden ve genlerin açılıp kapanmasını sağlayan mikroRNA’ları keşfetmişti. Bu küçük genetik parçacıklar, hücrelerin ne zaman ve nasıl çalışacağını düzenleyen “anahtarlar” görevi görüyor.
2025 Nobel duyuruları, önümüzdeki günlerde diğer alanlarda da açıklanmaya devam edecek. Fizik ödülü Salı günü, kimya ödülü Çarşamba günü, edebiyat ödülü ise Perşembe günü ilan edilecek. Nobel Barış Ödülü Cuma günü açıklanacak, Nobel Ekonomi Ödülü ise 13 Ekim’de sahiplerini bulacak.
Ödül töreni, Alfred Nobel’in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık’ta gerçekleştirilecek. Nobel, İsveçli zengin bir sanayici ve dinamiti icat eden mucitti. 1896 yılında hayatını kaybeden Nobel, mirasını insanlığa katkı sağlayacak bilimsel ve kültürel çalışmalar için bıraktı.
