Asya, Avrupa ve Afrika'dan liderler, 31 Ağustos - 1 Eylül tarihleri arasında Çin’in kuzeyindeki liman kenti Tianjin’de bir araya gelerek Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) tarihindeki en büyük zirveyi gerçekleştirecek.
Zirvede, örgütün önümüzdeki on yıl içindeki gelişimine dair yol haritası belirlenecek.
Zamanla büyüyen bölgesel bir yapı
ŞİÖ'nÜn kökeni, Soğuk Savaş sonrası sınır güvenliğini sağlamak amacıyla Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ın 1996’da kurduğu "Şanghay Beşlisi"ne dayanıyor. Örgüt, 15 Haziran 2001’de Özbekistan’ın katılımıyla resmi olarak kuruldu.
Başlangıçta güvenlik odaklı bir yapı olan ŞİÖ, zamanla dünya nüfusunun neredeyse yarısını, küresel kara yüzeyinin dörtte birini ve dünya GSYİH’sinin dörtte birini temsil eden kapsamlı bir bölgesel organizasyona dönüştü. Hindistan, Pakistan, İran ve Belarus’un katılımıyla üye sayısı 10’a çıktı. Ayrıca 2 gözlemci ülke ve 14 diyalog ortağı bulunuyor.
ŞİÖ, bölgesel güvenliği koruma ve ortak kalkınmayı teşvik etme hedefiyle, “Şanghay Ruhu” olarak adlandırılan; karşılıklı güven, fayda, eşitlik, istişare, medeniyet çeşitliliğine saygı ve ortak kalkınma ilkeleriyle hareket ediyor.
Bu ruh doğrultusunda üye ülkeler, ideolojik farklılıkları aşarak istikrarlı siyasi ilişkiler, büyüyen ticaret, altyapı projeleri ve gıda ile enerji güvenliğinde ortak adımlar attı.
"Şanghay Ruhu, ŞİÖ'nün kökü ve ruhudur"
ŞİÖ bünyesindeki Terörle Mücadele Bölgesel Yapısı sayesinde terörizm, ayrılıkçılık ve aşırıcılıkla etkin mücadele edildi. Güvenlik işbirliği, artık siber alanı da kapsayacak şekilde genişledi.
2022’de yayımlanan bir rapora göre, ŞİÖ’nun ilk 20 yılında üye ülkeler arasındaki ticaret hacmi 100 kat arttı; küresel ticaretteki payları ise 2001’deki %5,4 seviyesinden 2020’de %17,5’e yükseldi.
Dışişleri Bakanlığı ŞİÖ Koordinatörü Fan Xianrong, "Şanghay Ruhu, ŞİÖ’nün kökü ve ruhudur" diyerek bu değerlerin küresel yönetişimde adil ve eşit bir sistem inşasına katkı sunduğunu vurguladı.
Çin: Şanghay Ruhu'nun güçlü savunucusu
Kurucu üyelerden biri olan Çin, SCO’yu her zaman diplomatik öncelik olarak gördü ve “Şanghay Ruhu”na sıkı sıkıya bağlı kaldı. Çin; dayanışma, güven, barış, refah, dostluk ve adalet temelli ortak bir ev inşası vizyonunu ortaya koyarak bu değerlere katkı sundu.
Ekonomik anlamda ise Çin ile ŞİÖ üyeleri arasında enerji, altyapı, tarım ve teknoloji gibi alanlarda artan işbirliği halkların refahını artırdı.
2024 yılında Çin'in ŞİÖ üye, gözlemci ve diyalog ortağı ülkelerle olan ticaret hacmi 890 milyar ABD dolarına ulaşarak rekor kırdı. Bu rakam, Çin’in toplam dış ticaretinin %14,4’üne denk geliyor. Aynı yıl, ŞİÖ ülkeleri üzerinden geçen Çin-Avrupa yük trenlerinin sayısı 19.000’e ulaştı (%10,7 artış).
Teknoloji işbirliğini artırmak isteyen Çin, ŞİÖ ülkelerini BeiDou uydu sistemi ve Uluslararası Ay Araştırma İstasyonu projelerine katılmaya davet etti. Ayrıca önümüzdeki üç yıl içinde dijital teknoloji alanında en az 1.000 eğitim imkânı sağlamayı taahhüt etti.
2024 Temmuz’unda ŞİÖ Dönem Başkanlığı’nı devralan Çin, “Sürdürülebilir Kalkınma Yılı” temasıyla 100’den fazla etkinliğe ev sahipliği yaptı. Bunlar arasında bakanlık düzeyinde toplantılar, siyasi partiler forumu, medya ve düşünce kuruluşları zirvesi ile sanat festivalleri yer aldı.
Dışişleri Bakan Yardımcısı Liu Bin, Çin’in ŞİÖ'nün kurucu ideallerine sadık kalarak küresel yönetişim reformuna katkı sağlayacak yeni öneriler ve işbirliği hamleleri sunacağını belirtti.
Tianjin zirvesinden neler bekleniyor?
20’den fazla ülkenin liderleri ve 10 uluslararası örgütün başkanlarının katılması beklenen 2025 Tianjin Zirvesi, ŞİÖ'nün geleceğini şekillendirmeye hazırlanıyor.
Zirvede, üye ülke liderlerinin imzalayacağı bir ortak bildiri ve örgütün önümüzdeki 10 yıl için gelişim stratejisi kabul edilecek.
Ayrıca, 2. Dünya Savaşı'nın sona ermesinin ve Birleşmiş Milletler’in kuruluşunun 80. yılına ilişkin açıklamalar yapılacak. Güvenlik, ekonomi, kültür ve halklar arası etkileşim konularında birçok sonuç belgesi kabul edilecek.
Çin, ayrıca ŞİÖ'nün yeni vizyonunu ve halkların beklentilerine yanıt veren önerilerini sunacak ve kapsamlı kalkınmaya katkı sağlayacak yeni girişimler açıklayacak.
Çinli yetkili Liu, “Tianjin Zirvesi’nin dostane, birlik içinde ve verimli bir atmosferde geçerek, ŞİÖ'yü daha güçlü koordinasyon, artan etki ve daha büyük dayanışmayla yüksek kaliteli bir gelişim sürecine taşıyacağına inanıyoruz” dedi.
"Doğru yolu gösteren parlak bir yıldız..."
Kırgızistan Dünya Politika Enstitüsü Direktörü Şeradil Baktiğulov ise zirveye büyük umut bağladığını şu sözlerle belirtti:
“ŞİÖ Tianjin Zirvesi, küresel çalkantıların yaşandığı bir dönemde düzenlenecek. Ancak bu zirve, güvenli ve istikrarlı kalkınmaya giden doğru yolu gösteren parlak bir yıldız olacak.”
