Ulaş Can-CGTN TÜRK GYY
Arjantin Devlet Başkanı Javier Milei, seçim kampanyalarında elinde salladığı motorlu testereyle simgelediği 'devleti küçültme' vaadini şimdi ülkenin sağlık sistemine uyguluyor. Milei yönetimi, 2025 yılı kamu sağlık bütçesinde yılın ilk aylarında %10’luk kesintiye giderek kamu hastanelerini ve bu kurumlardan yararlanan toplumun en yoksul kesimlerini derin bir krizle yüz yüze bırakıyor. Bu “tasarruf” hamlesi, Arjantin’in sağlık sisteminde, hastalardan sağlık emekçilerine kadar her düzeyde hissedilen bir çöküşü tetikliyor.
Sağlık harcamaları pandemi öncesinin altında
Bağımsız Analytica danışmanlık firmasının yayımladığı rapora göre, Sağlık Bakanlığı harcamaları 2025 yılının ilk beş ayında, önceki yılın aynı dönemine kıyasla reel olarak yaklaşık %9,8 oranında düştü. Raporda, mevcut sağlık harcamalarının pandemi öncesi seviyelerin bile altında kaldığı vurgulanıyor. Milei’nin kemer sıkma politikalarının en büyük etkisi hastanelere yapılan ödeneklerde ve sağlık personeli giderlerinde hissedildi. Milei’nin motorlu testeresi sağlık sisteminin bel kemiğini oluşturan kaynakları budayarak yoksul halkın sağlık hizmetlerine erişimini önemli ölçüde daralttı.
Hastaneler ve enstitüler motorlu testerenin zincirleri arasında
Sağlık bütçesindeki kısıntı en fazla yoksul halkın hizmet aldığı hastane ve enstitüleri vurdu. Ulusal Kanser Enstitüsü’nün bütçesi yıllık bazda %56,5 oranında azaltılırken, Bonaparte Hastanesi’nin bütçesinde %20,7, Sommer Hastanesi’nin bütçesinde ise %20,3 oranında düşüş yaşandı. Rapora göre yine önemli iki referans hastanesi olan Garrahan ve Posadas Hastaneleri’nin bütçeleri de aynı dönemde %7,1ve %6,7 oranlarında azaldı.
Bu kesintiler, sağlık emekçilerini ayağa kaldırdı. Ülkenin dört bir yanında doktorlar ve hemşireler sokaklara dökülerek bu politikaların geri çekilmesini talep etti. Hatta bazı sendikalar, Milei hakkında “kamu görevini ihmal” suçlamasıyla davalar açtı. Milei’nin cevabı ise sağlık emekçilerini daha fazla kızdıracak yönde oldu. Milei, bütçe yokluğunda malzeme sıkıntısı çeken ve yılda yüz binlerce hastaya bakan kamu hastanesi çalışanlarını, “ñoquis” (devletin sırtından geçinen asalak memurlar) diye aşağıladı.
Testerenin hedefi sağlık emekçileri ve yoksul halk
Milei’nin testeresinin en yoğun doğrama yaptığı alanlardan bir sağlık çalışanları oldu. Sadece Ocak 2025’te 1400 sağlık çalışanı işten çıkarıldı. İlk 5 ayda işten çıkarılan sağlık emekçisinin sayısı 2000’i aştı. Bu sayı sağlık emekçilerinin toplam sayısının dörtte birine denk geliyor.
Bunun yanı sıra Milei yönetimi, sağlık alanındaki yoksullar açısından hayati önem taşıyam programları yürürlükten kaldırdı. Kanser ve nadir hastalıklara sahip sigortasız hastalara yüksek maliyetli ilaçları temin eden DADSE adlı kamu ajansının faaliyetleri durduruldu. Bu karar binlerce hastayı yaşamsal tedavilerden mahrum bırakırken, hasta hakları savunucularının bildirdiğine göre programın askıya alınması nedeniyle en az 60 kanser hastası hayatını kaybetti. Ayrıca Ulusal Kanser Enstitüsü neredeyse işlevsiz hale getirilerek, meme ve rahim ağzı kanserine yönelik erken teşhis programları rafa kaldırıldı.
HIV, Hepatit ve Tüberkülozla mücadele biriminde personelin %40’ı işten çıkarıldı, yıllık bütçenin %76’sı kesildi; bunun sonucunda test kitlerinden ilaç ve prezervatif teminine kadar pek çok hayati malzemede ciddi eksiklikler baş gösterirken pek çok hasta ve aileleri tedavi bulamamanın çaresizliğiyle baş başa kaldı.
Aşılama durduruldu salgınlar geri geldi
Milei hükümeti, ülke çapındaki aşılama kampanyaları için ayrılan federal fonları da dondurdu. Bu adım, yıllardır kontrol altında olan pek çok hastalığın geri dönmesine yol açtı. Örneğin, 20 yıl aradan sonra ilk kez ortaya çıkan kızamık salgınında insanlar hayatını kaybetti. Tıp camiası tarafından önlenebilir ve tedavi edilebilir olmasına rağmen tüberküloz (verem) vakaları %38 oranında arttı. Arjantin Sağlık Bakanlığı'na bağlı Ulusal Sağlık Birimi'nin (BEN) verilerine göre, bu rakam son beş yıla kıyasla endişe verici bir artışı temsil ediyor.
Testerenin ucu hep aşağıya bakıyor
Milei’nin ekonomi politikaları, “devleti küçültme” vaadi ve devlet harcamalarında yaptığı sert kesintilerle ABD Başkanı Donald Trump’ın ekonomi yaklaşımını andırıyor. Ne var ki, Trump gibi Milei'nin “devleti küçültme” hamlesi de yalnızca yoksulları ve kamu hizmetlerinden faydalanan kesimleri hedef alıyor. Buna karşılık, büyük sermaye sahipleri bu “motorlu testere” metaforunun dışında bırakılıyor. Nihayetinde Milei'nin motorlu testeresi yukarıya değil, yalnızca aşağıya doğrultulmuş durumda. Ve metaforun sonunda, Arjantin'de yapılacak ilk seçimlerde motorlu testerenin yoksul halk yığınlarının eline geçmesi halinde ne olacağını merak ediyorum.
