Afganistan ile Pakistan arasında son haftalarda yaşanan sınır çatışmaları, iki ülke arasındaki ilişkilerde son yılların en ciddi gerginliğine dönüştü. Her iki taraftan da can kayıpları bildirilirken, bölgede tansiyon yüksek seyrediyor.
Pakistan ordusu çatışmalarda ağır kayıplar verildiğini açıklarken, Taliban yönetimi de Afgan sınır muhafızlarının yaşamını yitirdiğini bildirdi. Olayların ardından Pakistan, başlıca geçiş noktaları olan Torkham ve Çaman sınır kapılarını geçici olarak kapattı. Böylece yüzlerce araç ve yolcu iki ülke arasında mahsur kaldı, bölgedeki ticaret akışı geçici olarak durdu.
Afganistan ve Pakistan neden çatışıyor?
Son çatışmaların fitilini, taraflar arasındaki karşılıklı suçlamalar ateşledi. Pakistan ordusu, Afgan güvenlik güçlerinin “provokasyonsuz biçimde” sınır karakollarına ateş açtığını öne sürerken Taliban yönetimi, Pakistan’ın Afgan topraklarına yönelik hava saldırılarına karşılık verdiklerini açıkladı. Taliban Sözcüsü, Pakistan’ın son hava saldırılarında sivillerin de yaşamını yitirdiğini iddia etti.
İslamabad yönetimi, saldırıların arkasında Afganistan topraklarında faaliyet gösteren Tehreek-e-Taliban Pakistan (TTP) militanlarının bulunduğunu savunuyor. Pakistan’a göre TTP, Afganistan’ın sınır bölgelerinde güvenli alanlar oluşturuyor ve buradan ülke içine sızarak saldırılar düzenliyor. Taliban yönetimi ise bu iddiaları reddediyor ve Afgan topraklarının başka ülkelere saldırı için kullanılmasına izin verilmediğini vurguluyor.
Yeni çatışmalarla sınırda tansiyon tırmandı
Son gelişmelere göre, Afganistan yönetimi Pakistan güçlerinin Kandahar’ın Spin Boldak bölgesinde düzenlediği saldırılarda 12 sivilin öldüğünü, 100’den fazla kişinin yaralandığını açıkladı. Afganistan yönetimi sözcüsü Zabihullah Mücahid, saldırılara karşı misilleme yapıldığını ve bazı Pakistan karakollarının ele geçirildiğini iddia etti.
Pakistan ordusu ise karşılık verdiklerini, 15 ila 20 Afgan güvenlik görevlisinin öldüğünü, çok sayıda kişinin yaralandığını duyurdu. Her iki taraf da ağır kayıplar bildirirken, sınır boyunca tansiyon yeniden yükseldi.
Çatışmaların ardından her iki ülke sınırda askeri yığınak yaptı. Pakistan tarafında güvenlik önlemleri artırılırken, Afganistan da sınır hattına takviye güç gönderdi.
Çatışmaların ardından her iki ülke sınırda askeri yığınak yaptı. Pakistan tarafında güvenlik önlemleri artırılırken, Afganistan da sınır hattına takviye güç gönderdi.
2021 sonrası artan gerilim
Gerginliğin temelinde, Afganistan ve Pakistan arasındaki Durand Hattı bulunuyor. 1893’te İngilizler tarafından çizilen bu sınır, Afgan hükümetleri tarafından hiçbir zaman resmen tanınmadı. Taliban yönetimi de Pakistan’ın son yıllarda inşa ettiği sınır güvenlik çitine karşı çıkıyor. 2021’de Taliban’ın iktidara gelmesinden sonra, iki taraf arasında sınır hattında sık sık silahlı sürtüşmeler yaşanmaya başladı.
Öte yandan Pakistan, Taliban yönetimini Pakistan Talibanı (TTP) adlı silahlı grubun faaliyetlerine göz yummakla suçluyor. Son iki yılda TTP’nin Pakistan içinde düzenlediği saldırılarda yüzlerce asker ve sivil hayatını kaybetti. Taliban yönetimi ise bu iddiaları reddederek, Afgan topraklarının başka ülkelere karşı kullanılmasına izin vermediklerini belirtiyor.
Hindistan faktörü
Dumlupınar Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Barış Adıbelli, Afganistan ile Pakistan arasında son haftalarda yaşanan sınır çatışmalarını, CGTN Türk için kaleme aldığı analizinde Hindistan merkezli stratejik denge perspektifinden değerlendirdi.
Adıbelli’ye göre Hindistan, Afganistan’ı uzun süredir Pakistan’a karşı stratejik bir denge unsuru olarak görüyor. Taliban yönetiminin yeniden iktidara gelmesiyle birlikte, Yeni Delhi temkinli biçimde Afganistan’la diplomatik ve ekonomik ilişkilerini yeniden kurmaya başladı.
Dr. Adıbelli, Hindistan’ın Afganistan’da madencilik ve altyapı yatırımlarına ilgi göstermesinin, bölgedeki güç dengelerini etkileyebileceğini belirterek, bu durumun Pakistan ve Çin’in nüfuz alanlarına dolaylı bir karşı hamle niteliği taşıdığını ifade etti.
Analizde, bazı kaynakların TTP’nin (Pakistan Talibanı) arkasında Hindistan istihbaratının bulunduğu yönündeki iddialara da değinildi; ancak bu iddiaların doğrulanmadığı, yalnızca bölgedeki “gölge diplomasisi” tartışmalarını beslediği kaydedildi. Adıbelli’ye göre Hindistan, bu süreçte doğrudan taraf olmadan bölgesel istikrarsızlıktan stratejik fayda sağlamayı hedefliyor.
ABD etki alanını genişletiyor
Adıbelli ayrıca, ABD’nin özellikle Donald Trump döneminde Pakistan ordusuyla geliştirdiği askeri temasların ve Trump yönetiminin Taliban’a yönelik politikalarının bölgedeki dengeleri daha da karmaşık hale getirdiğini vurguladı. Trump’ın Afganistan’dan çekilme sürecinde Taliban’la yaptığı anlaşmaların bugünkü güç mücadelesinin zeminini oluşturduğunu, son dönemde ise ABD askerlerinin yeniden Afganistan’daki Bagram Üssü’ne dönme ihtimaline ilişkin tartışmaların bölgedeki belirsizliği derinleştirdiğini ifade etti.
Göçmen krizi ve karşılıklı suçlamalar
İki ülke arasındaki gerilimi artıran bir diğer unsur da Afgan göçmenler. Pakistan hâlihazırda 4 milyona yakın Afganı barındırıyor. Geçtiğimiz yıl Pakistan hükümeti, ülkedeki kayıt dışı 1,7 milyon Afganın sınır dışı edilmesine karar vermişti. Kararın ardından on binlerce Afgan, kısa sürede sınırı geçmek zorunda kaldı. Taliban yönetimi bu uygulamayı “insanlık dışı” olarak nitelendirerek tepki gösterdi.
Çin’den itidal ve diyalog çağrısı
Son çatışmaların ardından Çin Dışişleri Bakanlığı, Afganistan ile Pakistan arasındaki gerilime dair açıklama yaptı. Pekin yönetimi, sınırda artan şiddet olaylarından “derin endişe duyulduğunu” belirterek, her iki tarafı da itidale ve diyalog yoluyla çözüm arayışına davet etti.
Açıklamada, Çin’in bölgesel barışın korunması için “yapıcı bir rol oynamaya hazır olduğu” vurgulandı.
“Yeni bir Avrasya krizi” uyarısı
Uzmanlara göre Afganistan–Pakistan hattında yaşanan bu çatışmalar, sadece iki ülke arasındaki bir sınır anlaşmazlığı değil, bölgesel güvenlik dengelerini de etkileyebilecek nitelikte.
Özellikle Orta Asya’dan Hint Okyanusu’na uzanan enerji ve ticaret hatlarının bu bölgeden geçmesi, durumu stratejik açıdan daha da kritik hale getiriyor.