Çin’in Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi’ni ziyaret eden Türk gazeteciler, bölgede kültür, eğitim ve sosyal yaşam alanlarında kapsamlı gözlemlerde bulundu.
Çin’in İstanbul Başkonsolosluğu'nun daveti ve Türkiye-Çin Dostluk Vakfı’nın katkısıyla düzenlenen ziyaret kapsamında, gazetecilerden oluşan heyet, Uygur halkının yaşam koşullarını ve bölgedeki güvenlik politikalarını yerinde inceleme fırsatı buldu. Ziyaret, 31 Ağustos’ta Urumçi’deki Kunlun Oteli’nde Dışişleri Ofisi yetkilileriyle yapılan bilgilendirme toplantısıyla başladı.
Kültürel ve eğitim turları
Gazetecilerden oluşan heyetin Xinjiang'daki gezisi, Xinjiang İslam Akademisi ile başladı. 100 bin metrekarelik külliye içinde yüksek okul statüsünde bir eğitim birimi, öğrencilerin kaldığı yurtlar, büyük bir kütüphane ve dijital yayın birimi, spor alanları ve büyük bir cami bulunuyor. Akademide Kur’an eğitimi verilirken, camilerde görev alacak din adamları da yetiştiriliyor; hukuk, felsefe ve anayasa dersleri de veriliyor.
Ziyaretleri sırasında İslam enstitülerini de gözlemleme fırsatı bulan gazeteciler, bu enstitülerde hem Uygurca, hem Arapça, hem Çince eğitim verildiğini, Uygurca'nın yasak olmadığı gibi, dini ibadetlerin de Uygurca yapılabildiğine dikkat çektiler.
Ertesi gün, heyet Xinjiang Sanat Enstitüsü ve On iki Makam Sergi Salonu’nu gezerek Uygur enstrümanları ve kültürel miras hakkında bilgi aldı. Aynı gün Yuejin Güney Mahallesi ve Xinjiang Uluslararası Büyük Pazar da ziyaret edilerek bölge halkının günlük yaşamı gözlemlendi.
Gezi kapsamında Xinjiang Uluslararası Fuar ve Sergi Merkezi' ve tematik Xinjiang Antiterör Müzesi'ni de ziyaret eden heyet, daha sonra Turfan şehrine geçerek Jiaohe Antik Kenti ve Üzüm Vadisi'ni gezdi ve Obai E-Ticaret Şirketi’nde incelemelerde bulundu.
Kaşgar ve tarihi Yarkent ziyaretleri
Kaşgar’da heyet, Eski Kent ve Aitigar Camii’ni ziyaret etti. Ortamın huzurlu ve etkileyici olduğu belirtildi. Camide, Çin’de yaşayan 56 etnik grubun kardeşliğini simgeleyen bir halı sergileniyor. Gazeteciler, bölgenin nüfusunun yüzde 92’sinin Uygur olduğu Kaşgar’da, cami imamıyla samimi ve anlaşılır bir sohbet gerçekleştirdiklerini belirtti.
Ziyarete ilişkin gözlemlerini aktarırken başta ABD olmak üzere Batı kökenli propagandalara da değinen gazeteciler, Uygur halklarının dillerinin yasak olmadığının altını çizerek, ‘Xinjiang’da cami yok’ şeklindeki propagandaların da gerçeği yansıtmadığını, ibadet özgürlüğünün, camilerin ve İslami enstitülerin bulunduğuna vurgu yaptılar.
Türk gazeteci heyeti, Turfan’a yakın Yarkent’i de ziyaret etti. Tarihte birçok halkı ağırlamış Orta Asya’nın en eski yerleşim yerlerinden biri olan Yarkent’te kültürel ve tarihi gözlemler yapıldı. Ayrıca Kaşgar’da, Türk edebiyatının önemli eseri Kutadgu Bilig’in yazarı Yusuf Has Hacib’in türbesi ziyaret edildi. Heyet, büyük Türk filozofunu ve yazılı kültürün seçkin öncülerini selamladı.
Kaşgar'a ilişkin gözlemlerini aktaran gazeteciler, Kaşgar’ın ticari faaliyetleri gelişmiş ve Batı'ya açılan kritik bir kent olduğuna dikkat çekti.
Kaşgar Eski Şehir Koruma ve Yönetim Anıt Müzesi, Xinjiang Etnik Müzik Aletleri Köyü ve Kaşgar Serbest Ticaret Bölgesi'ni ziyaret eden heyet, Changsheng Tekstil Teknoloji Şirketi ve Xiangfei Bahçesi’nde incelemeler yaptı.
Ulaşım ve günlük hayat
Kaşgar’da genç Uygur jimnastikçilerin gösterisine katılan heyet, çocuklarla sıcak diyaloglar kurdu.
Uygurların çok çeşitli bir müzik kültürü olduğuna dikkat çeken gazeteciler, her an her yerde dans edildiğini, daha genç olan Uygurların, daha Batılı tarzda giyindiğini, orta ve üst yaşlardaki insanların ise daha yerel motifli Uygur kıyafetlerini tercih ettiklerini ifade ettiler.
Konuştukları her Uygurlu'nun halinden çok memnun olduğuna dikkat çeken gazeteciler, Sosyalist modelle yönetilen Çin Halk Cumhuriyeti'nin meseleye etnik açıdan bakmadığına ve Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi içinde hem Uygur halkı hem Çinli yöneticiler olduğunu vurguladılar.
Heyet, Urumçi-Kaşgar uçuşlarında Çin’in C909 uçağını kullanırken, uçakta Uygurca anonsların yapıldığını ve broşürlerin Uygurca dilinde sunulduğunu gözlemledi.
Havalimanından itibaren gazeteciler, sosyalist simgelerin günlük yaşamda doğal şekilde yer aldığını, şehirlerin modern ve düzenli bir yapısı olduğunu belirtti.