Al Monitor’ün haberine göre, İran ve Rusya arasındaki stratejik ortaklık anlaşması, beş yıllık bir müzakere sürecinin sonucunda ortaya çıktı. İranlı yetkililer, anlaşmanın 47 maddeden oluştuğunu ve 20-30 görüşme sonrasında hazırlandığını belirtti.
Bu anlaşma, İran’ın 2021’de Çin ile imzaladığı 25 yıllık anlaşmadan sonra, ülkenin imzaladığı en kapsamlı uluslararası işbirliği belgesi olarak kayda geçecek.
İran’ın Moskova Büyükelçisi Kazım Celali, önceki anlaşmalardan farklı olarak bu metnin, iki ülkenin çıkarlarını dengeli bir şekilde koruyacak şekilde hazırlandığını vurguladı. Ancak, anlaşmanın yürürlüğe girebilmesi için İran parlamentosunun onayı gerekecek.
Yeni anlaşma, birçok alanda işbirliği yapılmasını öngörüyor. Teknoloji transferi, siber güvenlik, barışçıl nükleer enerji kullanımı ve terörle mücadele gibi pek çok konu anlaşmaya dahil oldu. Ayrıca çevre sorunları, Hazar Denizi’nin kullanımı, kara para aklama ve organize suçlarla mücadele gibi meselelerde ortak hareket edilmesi hedefleniyor. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, anlaşmanın hiçbir ülkeye karşı olmadığını ve tamamen yapıcı bir niteliğe sahip olduğunu ifade etti.
Savunma ve askeri alanlarda stratejik işbirliği
Anlaşmanın en dikkat çeken noktalarından biri, askeri işbirliğine odaklanması. Taraflar, ortak eğitim programları ve savunma projeleri yürütme konusunda anlaşmış durumda. İran’ın, Rusya’dan gelişmiş Sukhoi Su-35 savaş uçakları almayı istediği bilinse de, 2023’te yalnızca birkaç Yak-130 eğitim uçağı alabildi. Anlaşma çerçevesinde, taraflar birbirlerine karşı diğer ülkelerin saldırılarına destek vermemeyi ve topraklarını düşmanca eylemler için üs olarak kullanılmasına izin vermemeyi taahhüt etti.
Uluslararası yaptırımlara karşı ortak strateji
Rusya ve İran, Batı’nın ağır yaptırımlarına maruz kalan iki ülke olarak, bu anlaşma ile ABD’nin ikincil yaptırımları da dahil olmak üzere yasadışı olarak nitelendirilen yaptırımlara karşı ortak bir mücadele stratejisi belirliyor. İki ülke, uluslararası platformlarda birbirlerini desteklemeyi kararlaştırdı. Ancak, İranlı analistler, BM Güvenlik Konseyi’nin olası yaptırımlarında Rusya’nın tavrının belirsizliğine dikkat çekiyor. Özellikle, İran’ın nükleer anlaşmasıyla ilgili "snapback" mekanizmasının Ekim ayında devrede olacak olması, endişe yaratıyor. Snapback, İran’ın JCPOA anlaşmasını ihlal etmesi durumunda, BM Güvenlik Konseyi’nin önceki kaldırılan yaptırımları otomatik olarak yeniden uygulamaya koymasına olanak sağlayan özel bir mekanizmadır.
Bölgesel gerginlikler ve güven inşası
Suriye’deki son gelişmeler, iki ülke arasındaki ilişkilerde gerginlik yaratmış durumda. İranlı komutan Behruz Esbati’nin sızdırılan ses kaydında, Rusya’nın Suriye’deki tutumunu eleştirdiği görüldü. Esbati, İran’a ait silah taşıyan bir uçağın Suriye’ye girmesine Rusya’nın izin vermediğini söyledi. Ancak İranlı yetkililer, bu tür anlaşmazlıkların işbirliğini engellemeyeceğini belirtiyor. İran’ın eski Sovyetler Birliği Büyükelçisi Nimetullah İzadi, bu anlaşmanın, özellikle Donald Trump’ın 20 Ocak’ta göreve başlamasından önce, Rusya’ya güven verme amacını taşıdığını ifade etti.
