Ulusal bayrak, bir devletin en görünür ve en açık simgesidir. Halk için ortak bir aidiyet duygusu etrafında, “Biz bu bayrağın altında bir aradayız” anlamı yaratır. Dünyada yaklaşık 200 resmi devlet bayrağı vardır ve hemen hepsinin renkleri, şekilleri ya da sembolleri, geçmişte yaşanan savaş, devrim, bağımsızlık mücadelesi gibi önemli olaylara gönderme yapar. Bayrak bir anlamda tarihin özeti gibi görülür. Her bayrağın öyküsü, üzerindeki şekil ve sembollerin anlamı, tıpkı ulusal marşlarda olduğu gibi çok zevkli ve öğretici bir inceleme alanı oluşturmaktadır. Çin Halk Cumhuriyeti’nin kızıl zemin üzerindeki biri büyük, dördü küçük, toplam beş sarı yıldızlı bayrağı da hem estetik bakımdan çok güzeldir, hem de zaman zaman yanlış yorum ve değerlendirmelere uğramaktadır. Anlatayım…
Yıldızlar: ÇKP önderliği ve dört sınıf
Çin Halk Cumhuriyeti’nin ilanıyla birlikte 1949’da kullanılmaya başlanan bayrağın zemini, devrim, komünizm ve halkın kanıyla kazanılan kurtuluşu simgeler. Büyük yıldız, Çin Komünist Partisi’ni ve onun halka önderliğini temsil eder. Büyük yıldızın etrafındaki dört küçük yıldız ise Çin toplumundaki dört sınıfı, yani işçileri, köylüleri, küçük burjuvaziyi (küçük üreticiler, esnaf, öğrenci gençlik) ve ulusal burjuvaziyi (yabancı işbirlikçisi olmayan sermaye sahipleri, Çinli girişimciler) simgeler. Dört yıldızın büyük yıldızın etrafında bir yay şeklinde yerleştirilmesi, bu sınıfların ÇKP etrafında birleşmesi ve önderliği etrafında toplanması anlamındadır. Mao Zedong’un kişisel yorumuna göre yıldızların beş köşesi beş kıtayı ve dünya halklarının birliğini çağrıştırmaktaysa da resmi anlam yukarıda saydığım sınıflar ve ÇKP önderliğiyle sınırlıdır. Gerçek budur.
Muhtelif rivayetler
Buna rağmen Çin Halk Cumhuriyeti bayrağının yanlış yorumlanma örnekleri de hayli fazladır. Bildiğimiz duyduğumuz kadarıyla sıralayalım…
Beş yıldızın “Beş büyük etnik grubu” temsil ettiği, yani büyük yıldızın Han Çinlilerine, küçük yıldızların ise Mançular, Moğollar, Tibetliler ile Müslüman olan Huiler ve Uygurlar gibi azınlık milliyetlere karşılık geldiği sıklıkla dile getirilir ve yanlıştır. Bu görüş, devrimden önceki Çin Cumhuriyeti’nin (1912-1949) beş renkten oluşan bayrağından ve “Beş Irk Birlikte” anlayışından kaynaklanmakla birlikte, günümüzde hiçbir geçerliliği yoktur.
Bunun gibi, daha az inananı olmakla birlikte, büyük yıldızın Çin’i, küçük yıldızların da kuzey-güney-doğu-batı yönlerindeki dört büyük bölgeyi-eyaletleri temsil ettiği de dile getirilmektedir.
İlginç ve yanlış değerlendirmelerden biri de kızıl zemin üzerindeki büyük yıldızın Karl Marx’ı, küçük yıldızların da Engels, Lenin, Stalin ve Mao’yu ifade ettiği şeklindedir.
Buna benzer bir diğer yoruma göre de yıldızlar sosyalist ülkeleri, büyük yıldız Çin’i, diğerleri de Sovyetler Birliği, Kore, Vietnam, Kamboçya’yı temsil etmektedir ki gerçekle hiçbir ilgisi yoktur.
Bayrağı, kozmik sembollerle ilişkilendirenlere, geleneksel Çin düşüncesindeki “beş element”e (odun, ateş, toprak, metal, su) bağlayanlara da rastlanmamış değildir.
Orak-çekiç sembolü çıkarıldı
Kısa tarihçeye gelirsek… Bu bayrağın kabulü, Çin Halk Cumhuriyeti resmen ilan edilmeden önce 1949 yaz mevsiminde açılan bir bayrak tasarımı yarışmasına dayanıyor. Yarışmaya üç binden fazla başvuru oluyor ve Shanghai’lı ekonomist Zeng Liansong’un tasarımı, ideolojik açıdan berrak ve güçlü, estetik açıdan ise yalın bulunarak birinci seçiliyor. Zeng’in ilk tasarımında yıldızların yanında orak-çekiç sembolünün de olduğunu ama Sovyetler Birliği bayrağını çağrıştırdığı için çıkarıldığını belirteyim. Sonuçta “Beş Yıldızlı Kızıl Bayrak” (Wuxing Hongqi) 1 Ekim 1949’dan beri bu haliyle ve yanlış anlamalara mahal vermeyecek net anlamıyla birlikte dalgalanıyor.