Dünyanın dikkatinin Doğu’ya yoğunlaştığı bir dönemde, bilim ve teknoloji rüzgârının estiği Çin, yepyeni çehresiyle dünya ile kucaklaşıyor. DeepSeek’ten "Yapay Zeka+”ya, kuantum haberleşmeden insanlı uzay çalışmalarına, derin deniz keşiflerinden radyo teleskopu’na kadar Çin ekonomisinin dönüşümü artık stratejik bir kavramdan canlı bir uygulamaya dönüştü. Merkezinde yeni nitelikli üretici güçlerin yer aldığı bu dönüşüm, Çin'in gelişim yolunu değiştirmekle sınırlı kalmayıp, aynı zamanda küresel ekonomik yönetişime "Çin çözümü" getiriyor.
1. Bilimsel Devrim: Takipçi olmaktan öncü rol oynamaya geçiş
Günümüzde Çin'in geniş topraklarında bilimsel ve teknolojik yenilikler daha önce ender rastlanılan bir hızla endüstriyel ekosistemi değiştiriyor. Tarlalarda insansız hava araçlarının isabetli şekilde tohum ekimleri ve büyük veri sistemi akıllı tarımı oluştururken, fabrikalarda robotların akıllı işlemi ve 5G ağı, geleneksel imalata dinamizm kattı. Sokak başlarında yapay zekâ algoritmaları trafiği optimize ederek "trafik tıkanmalarına" maruz kalan kentlerin yeni “hayat” bulmasını sağladı. Bu bilim rüzgârı, Çin'i "dünya fabrikası"ndan "küresel yenilik merkezi"ne dönüştürdü.
Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı'nın 2025 Küresel Yenilik Endeksi Raporu söz konusu trendi kanıtladı: Çin’in yenilik endeksi, ilk kez dünyanın ilk 10 sırasında yer aldı. 2024'te Çin'in Ar-Ge harcamaları 3.6 trilyon yuanı aştı, bu sayı 2020 yılına göre yüzde 48 oranında artış gösterdi; ayrıca Çin’in Ar-Ge personel sayısı dünya birinciliğini korudu.
Kuantum haberleşme, insanlı uzay ve derin deniz keşifleri gibi alanlarda öncü rol oynayan Çin, artık "takipçi" olmaktan "lider” konumuna geçti. Bu ilerlemenin arkasında dev piyasa, kapsamlı endüstri zinciri ve hükümet-piyasa koordinasyonu gibi önemli unsurlar yatıyor.
2. Nitelikli Dönüşüm: Başlıca üretim faktörlerinin geliştiği büyüme tarzından yeniliğe dayalı büyümeye geçiş
Çin’in ekonomik dönüşümünün çekirdeğini gelişme mantığının temel olarak değişmesi oluşturuyor. Daha önceki emek yoğunluğuna ve kaynak yatırımlarına dayalı büyüme modeli, artık üretim verimliliğinin kapsamlı ve sürekli olarak yükseldiği bir büyüme modeline geçti. 2000-2021 döneminde Çin'in üretim verimliliğinin ortalama yıllık artış hızı yüzde 3.6 oranında oldu. 14. Beş Yıllık Plan’ın nihai aşamasında yeni nitelikli üretici güçlerin gelişmesiyle bu büyüme hızı daha da arttı. Birim başına düşen GSYH enerji tüketimi sürekli azaltılıyor. Bu, ekonomik büyümenin enerji tüketimiyle ayrışmasını simgeliyor.
Çin'in geleneksel endüstrisi, teknoloji yeniliğiyle yeniden canlandırılıyor. Teknik yenilik ve akıllılaşma, Çin’in geleneksel imalatından akıllı imalatına geçmesine güçlü zemin sağladı.
3. Halkın refahı: Saf ekonomik büyümeden halkın gelişme meyvelerini değerlendirmesine geçiş
Çin’deki yeni nitelikli üretici güçlerin gelişmesi nihayet halk refahına hizmet etmektedir. Çin’in sahip olduğu 1.4 milyar nüfusunun 400 milyonluk kısmını orta gelirli nüfus oluşturuyor. Bu, dev bir iç piyasa oluşturarak nitelikli gelişmenin dinamizmine dönüştü.
Kırsal alanlarda, akıllı ve verimli pirinç-buğday birleşik hasat makinesi 1 dakikada 600 kilo hasat ederek yaz ve sonbahar hasat verimini büyük ölçüde artırıyor; ameliyathanelerinde yerli ortopedik cerrahisi robotu ve endoskopik cerrahisi robotu uygulamaya sunuluyor; huzur evlerinde akıllı kol saati ve akıllı yürüyüş bandı gibi ileri ekipmanlar yaşlılara bakım hizmetlerini optimize ediyor.
"İnternet +" ve " yapay zeka +" gibi kampanyaların gerçekleştirilmesi, akıllı ev yaşamı ve uzaktan tıp gibi yeni tüketim sektörlerinin doğmasına neden oldu. Bu " istihdam-tüketim-yenilik" şeklindeki olumlu döngü, ekonomik büyüme ve halk refahı arasında olumlu bir etkileşime dönüştü.
Buna paralel olarak, Çin'in sosyal güvenlik sisteminin giderek standart kazanması bu etkileşimini da da verimli hale getirdi. Evrensel finansal hizmetler, KOBİ’ler ve bireysel girişimcilerin de yenilik meyvelerinden faydalanmasına neden oldu. "Herkese yararkı teknoloji+sistem güvencesi" modeli sayesinde, yenilik meyveleri etkin şekilde halkın mutluluğuna dönüştü.
4. Çin çözümü: Batı merkezciliği düşüncesini püskürtüp, Çin’e özgü yenilik yolu buldu
Çin'in yeniliğe dayalı yüksek nitelikli gelişme modeli, "modernleşme batılılaşmadır" düşüncesini püskürterek, dünyaya farklı bir gelişme modelini sunuyor. Çin, piyasanın kaynak dağıtımındaki ana rolünü korurken, devletin piyasa yetmezliğinin çözülmesine yardımcı oluyor. Çin, ekonomik gelişmeyi gerçekleştirirken, yoksullukla mücadele ve kırsal dönüşüm gibi politikaları etkin şekilde hayata geçirdi ve sosyal adaleti korudu. Çin dışa açılmasını sürdürürken birlikte “Kuşak ve Yol” ortak inşasını hızlandırdı ve gelişmekte olan ülkelerin kalkınmasına katkı sağladı. “Verimli piyasa ve etkili hükümet” modeli gelişmekte olan ülkelere örnek sundu.
14. Beş Yıllık Plan döneminden bu yana Çin'in ulusal büyümesi sürekli artıyor ve 2025'teki gayri safi yurtiçi hasılası, 140 trilyon yuanı geçme umuduyla ilerliyor. Bu gelişme, büyüklük genişlemesi değil, inovasyon, nitelik ve verimlilik açılarından sistematik bir devrimdir.
Yeni nitelikli üretici güçler, günümüzde Çin ekonomisinin temel motoru oldu. Tüm dünya, büyük bir devletinin ekonomik gelişmesini görmekle sınırlı kalmayıp, aynı zamanda gelişme modelinde bir yeniliğe tanıklık etti. Çin, “insanlık nereye gidiyor" sorularına Doğu bilgeliğiyle" yanıt verdi. Yeniliğe dayalı gelişme tarzı, Çin ekonomisine sürekli güç verirken, dünyanın sürdürülebilir gelişmesine de özgün çözüm sundu. Yeni nitelikli üretici güçlerin gelişmesi sayesinde, dinamik bir Çin dünyayla birlikte güzel bir geleceğe doğru ilerliyor.